پایان نامه واقع گرایی

چكیده

اصطلاح «واقع‌گرایی» در فلسفه عام و فلسفه حقوق دارای معانی گوناگون و گاه متعارض است، ‌چندانكه خواننده از معانی متعدد آن به شگفتی می‌آید. برای مثال، مكاتب حقوق طبیعی با تأكید بر حقوق از پیش موجود كه با ابزار عقل كشف می‌شود، در زمره مكاتب واقع‌گرا می‌آید و از سوی دیگر، با اعتقاد به آرمان عدالت كه راهنمایی حقوق را در دست دارد، مكتبی
ایده‌آلیستی به شمار می‌رود. معنی واقع‌گرایی در مكتب «واقع‌گرایی آمریكایی» نیز تنها با معنی آن در زبان روزمره قرابت دارد و این مكتب را به اعتبار این كه قواعد حقوقی از پیش موجود را نفی می‌كند، می‌توان در گروه مكاتب نامگرا آورد. از سویی، باید دانست كه مكاتب فكری فلسفه حقوق، در واقع، امتداد مكاتب فلسفی است و به همین دلیل، تشتت و پراكندگی معانی «واقع‌گرایی» از فلسفه عام به فلسفه حقوق نیز كشیده شده است.

در این رساله هدف اعمال اصطلاح فلسفی واقع‌گرایی در زمینه فلسفه حقوق بوده است و تلاش شده تا معانی گوناگون آن تشریح و ابهامی كه از این رهگذر پدید می‌آید، زدوده شود.
به همین دلیل است كه این رساله به صورت مباحثی شگفت‌انگیز و و در عین حال جالب،
جلوه می‌كند.

رساله حاضر به چهار فصل تقسیم گردیده كه از آن میان سه بخش به معانی عمده و مشخص واقع‌گرایی در فلسفه حقوق اختصاص یافته است. فصل نخست و آغازین نیز به مباحث عمده فلسفه عام و فلسفه حقوق همچون هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌پردازد كه دانستن آن برای درك مباحث پیچیده‌تر فصول اصلی لازم است.

فصل دوم به مسأله «كلیات» و اختلافات واقع‌گرایان و نامگرایان در دوران قرون وسطی و تأثیر آن بر فلسفه حقوق می‌پردازد. از دیدگاه واقع‌گرایان، كلیات دارای واقعیت عینی و مابازا خارجی در عالم واقع است، در حالی كه نامگرایان آن را جز نامهای ساخته ذهن كه فاقد هرگونه مابازا در عالم واقع است، ‌نمی‌دانند. نتیجه این اختلاف به طور عمده در مباحث راجع به حقوق طبیعی و اثبات‌گرایی حقوقی پدیدار می‌شود. به همین ترتیب، این بحث در مسایل مربوط به حقوق بشر نیز اهمیت فراوان دارد، چندانكه واقع‌گرایی در تأیید آرمان حقوق بشر نقش اساسی ایفا می‌كند.

در فصل سوم، دیدگاههای واقع‌گرایان و ضد واقع‌گرایان مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم و آخر نیز به واقع‌گرایی در برابر «ایده‌آلیزم» می‌پردازد. باید دانست كه ایده‌آلیزم گاه در معنای «تصورگرایی» و گاهی دیگر در معنای «آرمان‌گرایی» به كار می‌رود. نامگرایی و
ضد واقع‌گرایی در فصلهای دوم و سوم، در حقیقت نوعی ایده‌آلیزم در معنای نخست است. در فصل پایانی نیز ایده‌آلیزم در معنای دوم مد نظر قرار گرفته است.

از ویژگیهای این رساله پرداختن به دیدگاههای نمایندگان هر یك از مكاتب فلسفی است. همچنین سعی شده تا با وفاداری به عنوان رساله، همه‌جا «واقع‌گرایی» هسته اصلی بحث باشد و چنانكه می‌بینیم این واژه در عناوین تمام فصلها تكرار گردیده است. 

 فهرست مطالب

چكیده. 1

دیباچه. 3

مقدمه. 5

فصل نخست) حقوق و واقعیت... 10

بخش نخست) حقوق و هستی‌شناسی.. 10

گفتار نخست) هستی‌شناسی.. 11

گفتار دوم) هستی‌شناسی حقوقی.. 12

بخش دوم) حقوق و معرفت‌شناسی.. 14

گفتار نخست) معرفت‌شناسی.. 14

گفتار دوم) معرفت‌شناسی حقوقی.. 20

بخش سوم)‌حقوق و واقع‌گرایی.. 27

گفتار نخست) واقع‌گرایی.. 28

گفتار دوم) واقع‌گرایی حقوقی.. 34

فصل دوم) از واقع‌گرایی تا نامگرایی.. 38

بخش نخست) واقع‌گرایان و نامگرایان.. 39

گفتار نخست‌) دیدگاهها و ثمره نزاع. 40

مبحث نخست) دیدگاههای دو گروه. 40

مبحث دوم) ثمره نزاع. 42

گفتار دوم) فلاسفه واقع‌گرا و نامگرا 46

 الف

مبحث نخست) سقراط، افلاطون و ارسطو. 47

مبحث دوم) جان دانز اسكاتوس و ویلیام اوكامی.. 51

مبحث سوم) توماس هابز و دیوید هیوم. 53

مبحث  ششم) هانس وایهینگر. 59

بخش دوم) مفهوم‌گرایی و نقد دیدگاهها 61

گفتار نخست) مفاهیم حقوقی: بازگشت به بحث واقع‌گرایی و نامگرایی.. 62

مبحث نخست) نقد واقع‌گرایان.. 65

مبحث دوم) نقد نامگرایان.. 69

گفتار دوم) فواید و محدودیتهای مفاهیم حقوقی.. 72

مبحث نخست) فواید مفاهیم حقوقی.. 72

مبحث دوم) محدودیتهای مفاهیم حقوقی.. 73

مبحث نخست) دیدگاههای مكتب مفهوم‌گرا 75

مبحث دوم) تلاشهای هوفلد. 75

مبحث سوم) جایگاه فعلی و نقد مكتب مفهوم‌گرا 77

بخش سوم)  حقوق آمریكا، اسكاندیناوی و ایران.. 78

گفتار نخست) حقوق آمریكا 78

مبحث نخست) فلسفه حقوق.. 79

مبحث دوم) رویه قضایی.. 87

گفتار دوم) حقوق كشورهای اسكاندیناوی.. 90

مبحث نخست) واقعیت و مفاهیم حقوق.. 92

مبحث دوم) ارزش‌شناسی مكتب واقع‌گرایی اسكاندیناوی.. 97

گفتار سوم) حقوق ایران.. 103

مبحث نخست) واقع‌گرایی.. 103

مبحث دوم) نامگرایی.. 108

فصل سوم) از واقع‌گرایی  تا  ضد  واقع‌گرایی.. 110

بخش نخست) واقع‌گرایان و ضد  واقع‌گرایان.. 112

گفتار نخست) دیدگاههای دو گروه. 112

مبحث نخست) در فلسفه علوم. 114

مبحث دوم) در فلسفه اخلاق.. 119

مبحث سوم) در فلسفه حقوق.. 121

گفتار دوم) ثمره  نزاع و نقد دیدگاهها 125

گفتار سوم) فلاسفه واقع‌گرا 129

مبحث نخست) مایكل مور. 129

مبحث  سوم) رونالد دوركین: 137

بخش دوم) ‌واقع‌گرایی و ضد واقع‌گرایی:  فلسفه كانت... 139

گفتار نخست) دیدگاههای كانت... 140

گفتار دوم) ثمره دیدگاه كانت... 143

گفتار سوم)‌ كانت و انقلاب در معرفت‌شناسی.. 144

گفتار چهارم) موافقان و مخالفان دیدگاههای كانت... 146

بخش سوم) اصول فقه اسلام. 147

گفتار نخست) حسن و قبح ذاتی.. 148

گفتار دوم) تخطئه و تصویب... 150

بخش چهارم) واقع‌گرایی، ضد واقع‌گرایی و نامگرایی.. 152

گفتار نخست) واقع‌گرایی.. 152

گفتار دوم) نامگرایی.. 154

گفتار سوم) ضد واقع‌گرایی.. 154

فصل چهارم )  از واقع‌گرایی تا آرمان‌گرایی.. 156

بخش نخست )‌ سابقه تقسیم‌بندی و معانی ایده‌آلیزم حقوقی.. 157

گفتار نخست ) سابقه تقسیم‌بندی.. 158

گفتار دوم ) معانی ایده‌آلیزم حقوقی.. 161

بخش دوم ) ریشه‌های فلسفی بحث... 164

گفتار نخست ) در فلسفه عمومی.. 164

گفتار دوم ) در فلسفه حقوق.. 167

بخش سوم ) مكاتب واقع‌گرا و ارزشگرا 169

گفتار نخست) مكاتب واقعگرا 170

گفتار دوم) مكاتب ارزشگرا 176

- حقوق طبیعی نومدرسی.. 179

- فلسفه حقوقی لئون دوگی.. 180

- مكاتب دیگر. 180

نتیجه‌گیری: 181