جایگاه نقد در ادبیات جهان

    نقد و نقادی كه عبارت از شناخت نیك و بد و تمیز بین سره و ناسره است در همه فنون هنر و در بسیاری از شقوق علوم و معارف بشری هست و اختصاص به آثار ادبی ندارد. با این حال مزیت نقد آثار ادبی در تمام دنیا و تقریباً در تمام اعصار بر نقد سایر فنون هنر – و غیر هنر – اینست كه به یك تعبیر، از همه آنها مفهوم تر و روشن تر است. چرا كه سایر فنون هنر، چون حجاری و نقاشی و غیره و ذلك برای اكثریت مردم تا حدی مشكل و نا مفهوم می باشند در صورتیكه آثار ادبی، فقط برای عده بسیار كمی از مردم ممكن است نا مفهوم و مشكل باشند. مردم با آثار ادبی بسیار مانوس تر و نزدیكتر ند بعضی شعر را می پسندند بعضی دیگر به داستان علاقه دارند، بعضی به نمایشنامه ها شیفه اند و برخی به سخنان عارفانه و اخلاقی عنایت می ورزند و در هر حال ، اكثراً با آثار ادبی علاقه مندند و درباره این آثار غالباً اظهار نظر نیز می كنند و اما همین مسئله مسبب اختلاف عقاید و نظرها در نقد آثار ادبی بیش از نقد سایر فنون هنر شده است.

در حقیقت آثار ادبی برای همه مردم و برای تمام طبقات به یك نوع جایگاه نقد در ادبیات جهان و به درجه ارزش ندارد، و بسا كه هر خواننده ای یا هر طبقه ای از خوانندگان در آن آثار نمی جویند یا نمی یابند و این خود سبب می شود كه در نقادی و ارزیابی آثار ادبی اختلاف سلیقه بسیار پیدا می شود و اقسام و انحاء مختلف نقد ادبی بوجود می آید. كه بعضی مبتنی است بر لفظ. و بعضی بر معنی. بعضی جنبه فنی دارد و بعضی دیگر جز بیان عقاید و آراء شخصی چیزی نیست و خلاصه همین تفاوت و اختلاف در امر التذاذ و تمتع از آثار ادبی سبب شده است كه نقد ادبی تاكنون اساس و قوامی نیافته است. و بر پایه و بنیاد درستی قرار نگرفته است. و هنوز بعد از قرن ها بحث و تحقیق كه نقادان مختلف كرده اند درست قرین و دقیق ترین روش های نقادی شیوه و روش التقاطی و تألیفی است یعنی شیوه ای كه از جمع و تلفیق سایر شیوه ها و روش های نقادی حاصل شده باشد و علت این امر هم این است كه هرچند در طی قرن های دراز نقادان بزرگ و عالی مقام در دنیا پدید آمده اند اما هر كدام از آنها توقعی دیگر از آثار ادبی و از نویسندگان آنها داشته است و هر یك راه و روشی دیگر در غایت و مقصدی دیگر برای شاعران و نویسندگان پیشنهاد كرده است و اكثر آنها در دفاع و تأئید نظر و غایتی كه خود برای آثار ادبی پیشنهاد كرده اند. زیاده تأكید و اجرام نموده اند. به طوری كه شیوه ها و روش ها و آراء و مكاتب نقادان دیگر را به كلی طرد و نفی كرده اند و ناچیز و حقیرشمرده اند و همین امر سبب مشاجرات بسیار در مسائل راجع به نقد ادبی شده است و ضرورت جمع آنها از اینجا است.

«فهرست مطالب»